Święto Kobiet – relikt PRL-u?

Dzień Kobiet ma ponad sto lat. Pojawił się na długo przedtem, zanim amerykański uczony, Wallace Carothers wynalazł nylon używany do produkcji rajstop, którymi mężczyźni tak chętnie obdarowywali kobiety w ramach obchodów owego dnia.

Święto kobiet przejść miało do lamusa. Bo komunistyczne, bo niesławą złych czasów okryte. Idea Dnia Kobiet nie została jednak wymyślona przez PZPR ani Rosjan. Zrodziła się w śmiałych głowach feministek tzw. pierwszej fali – urzekająco zwanych „sufrażystkami” – przeszło sto lat temu, w roku 1910, a więc na długo przedtem, zanim amerykański uczony, Wallace Carothers wynalazł nylon używany do produkcji rajstop, którymi mężczyźni tak chętnie obdarowywali kobiety w ramach obchodów owego dnia.
Choć czasy były to dawne i o rozmowach międzykrajowych, nie mówiąc już o Internecie, nikt nawet nie śnił, to koncept ten bardzo szybko dotarł ze Stanów Zjednoczonych do Europy. Zaledwie w 1909 roku pierwsze obchody Dnia Kobiet miały miejsce w Nowym Jorku, by już rok później, przy okazji 2 Międzynarodówki Socjalistycznej w Kopenhadze, odbyło się głosowanie mające na celu ustanowienie Międzynarodowego Dnia Kobiet. Pomysł został przyjęty przez sto delegatek z siedemnastu krajów.

Paradoksem jest to, że Dzień Kobiet, święto mające swoje korzenie w ruchu pracowniczym i socjalistycznym, zrodził się w Stanach Zjednoczonych, miejscu, gdzie przed wiekiem postulaty socjalistyczne były przyjmowane co najmniej z rezerwą. Kolejnym paradoksem jest to, że piszę te słowa w czasach, gdy obchody tego święta – ustanowione w końcu przez feministki sto lat temu – zostają dziś również przez feministki uznane za zbędne.
Święto kobiet zostało zawłaszczone przez władze komunistyczne. Zrównano je statusem ze Świętem Hutnika czy Świętem Czynu Społecznego. Choć nawoływano i powszechnie przyjęte było, iż kobiety w tym szczególnym dniu należy obdarować obowiązkowym zestawem rajstopy i goździk, to jednak święto to służyło głównie celom partyjnym i taniemu zaspokojeniu potrzeby dowartościowania kobiet. Nic w tym dziwnego, ani nowego, już Szekspir pisał w niekoniecznie poważnym i nabożnym tonie: Słabości, imię twe niewiasta! Można rzec, że za czasów PRL-u kobiety i tak zostały zrehabilitowane: wokół Dnia Kobiet wytworzyło się coś na kształt kultury i zwyczajów dworskich, które zostały zresztą wytępione przez komunistów. Klapa, rąsia, buźka, goździk – tak Jan Pietrzak opisywał obchody tego dnia (opis ten zresztą pasuje do wielu innych świąt z peerelowskim rodowodem).
Zdawałoby się, że wraz z końcem systemu słusznie minionego i końcem ustawowego nakazu obchodów tego święta w ludziach zrodzi się wewnętrzna potrzeba jego obchodzenia – lub też zaniknie całkowicie, jak wiele innych, ustanowionych dekretami świąt. Co ciekawe, z centralnych obchodów tego święta zrezygnował nie kto inny, jak pierwsza polska kobieta premier Hanna Suchocka, w 1993 roku. Cóż za chichot historii, kobiety ustanowiły to święto, walczyły o nie, by po kilkudziesięciu latach zrezygnować z jego obchodów!

Zatem czy obecne zwyczaje związane z tym dniem znacząco różnią się od socjalistycznego zestawu „klapa, rąsia, buźka, goździk” i rajstopy? Wydaje mi się, że możliwości się zmieniły, lecz podejście pozostaje takie same. Dawniej – rajstopy, dziś – „przykładowe życzenia na dzień kobiet”, „artykuły kobiece -30%, spraw jej przyjemność”, „babski wieczór w kinie”. Znowu najwięcej zyskują wszyscy, lecz nie kobiety. Nie można jednak powiedzieć, że jest to dzień niepotrzebny. Bo potrzebny jest: kwiaciarzom, firmom sprzedającym kosmetyki i produkującym słodycze. Czy tak to jednak miało wyglądać? Czy różnice w płacach między kobietami a mężczyznami się zatarły? I czy naprawdę nie chcemy tego „święta”? Bezwstydnie przyznam, że drobny gest, czekoladka, okazanie uczuć należą się nam, kobietom, bez szczególnej okazji. „Kobieta to twór ultradoskonały” – cytując Kasię Nosowską – „potrafi się regenerować po ekstremalnie ciężkich doświadczeniach”, jak trzeba na głowie stanie, a trud życia poniesie. Lecz czasem panom trzeba to przypomnieć. Czyż Dzień Kobiet nie jest dobrą ku temu okazją? Nie dajmy komunie monopolu na to święto. Panowie, rozpieszczajcie panie; panie – pozwólcie się rozpieszczać!

Na zakończenie naszła mnie nieco gorzka refleksja. Pierwsze strajki szwaczek, które dały początek Dniu Kobiet, były spowodowane zbyt długim czasem pracy płci pięknej i nierównością ich dochodów wobec mężczyzn. Dziś, przeszło sto lat od tamtych czasów, muszę powiedzieć, że pracuję po dwanaście godzin dziennie i nie zarabiam takich kokosów jak Tomasz Lis. Z drugiej strony, nie jestem szwaczką w dalekich Chinach, szyjącą ubrania dla koncernów odzieżowych, gdzie osobiste prawa kobiet kontroluje partia, a obchody Dnia Kobiet – o ironio! – wciąż mają się świetnie.

Magda Zubrycka-Wernerowska